Tάσος Νικολαδάκης
Η υπόθεση της κοινωνικής οικονομίας στα χρόνια της κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, της παγκόσμιας εξάπλωσης των πολυεθνικών αλλά και της κυριαρχίας του καπιταλισμού σε κάθε οικονομική δραστηριότητα – και μάλιστα σε φάση όξυνσης της κρίσης του, ανελέητου κυνηγητού του κέρδους, καταστροφής της φύσης και των παραγωγικών δυνάμεων, δεν μπορεί να προχωρήσει αν δεν εξασφαλίσει μέσα παραγωγής, κοινωνική υποστήριξη και πολιτική έκφραση.
Σε οποιονδήποτε κλάδο της παραγωγής και των υπηρεσιών και να κοιτάξει κανείς, εύκολα θα δει την συγκέντρωση των πιο σύγχρονων και εξελιγμένων μέσων παραγωγής σε λίγα χέρια – του κράτους συμπεριλαμβανομένου. Τα μονοπώλια, μεγάλα και μικρά, έχουν σχηματιστεί εδώ και πολλά χρόνια και φυσικά δεν αφήνουν περιθώρια παρά μόνον σε όσες επιχειρήσεις γύρω τους τα εξυπηρετούν, τις υπόλοιπες τις κλείνουν ή τις εξαγοράζουν. Πως μπορεί να σταθεί μια κοινωνική επιχείρηση, ένας ολόκληρος συνεταιριστικός τομέας σε αυτό το περιβάλλον χωρίς τα κατάλληλα σύγχρονα μέσα παραγωγής? Ή θα κινηθεί αναγκαστικά σε κλάδους με χαμηλή οργανική σύνθεση των κεφαλαίων τους ή σε υπηρεσίες που μπορούν να προσφερθούν χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις σε τεχνολογικά μέσα. Για να κυριαρχήσει όμως ο συνεταιριστικός τομέας θα πρέπει να είναι σε θέση να τα βάλει με τα μονοπώλια και τα εξελιγμένα μέσα και γνώση-έρευνα που διαθέτουν, άρα να είναι ενταγμένος σε μια γενικότερη αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση και λειτουργία του κράτους, των τραπεζών και της κοινωνίας.
Ετσι ενώ τώρα μιλώντας για κοινωνική οικονομία οι πιο πολλοί εννοούν μικρο-επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, για να μιλήσουμε για κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις όπως π.χ. διυλιστήρια, εργοστάσια, κινητή τηλεφωνία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, ναυπηγεία, μέσα ενημέρωσης κ.α. αυτό προυποθέτει να είναι οι συνεταιριστές και ο κόσμος της εργασίας στην εξουσία και όχι τα μονοπώλια. Άρα ολόκληρη η κοινωνία και το κράτος να στέκεται υποστηρικτικά στους συνεταιρισμούς – και για την ακρίβεια τα θύματα της κρίσης, οι άνεργοι, οι εργαζόμενοι για ψίχουλα, οι συνταξιούχοι και οι μετανάστες και όσοι βλέπουν ότι δεν έχουν κανένα μέλλον στο σύστημα της μισθωτής εργασίας.
Αν δεν κερδίσει κοινωνική υποστήριξη ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας, θα έχει πάντα ένα μίζερο παρόν και καθόλου μέλλον. Και με την κοινωνική υποστήριξη εννοούμε την συμμετοχή είτε στην ιδεολογία είτε στην πρακτική. Μπορεί δηλαδή κανείς να μιλάει για τις κοινωνικές επιχειρήσεις υποστηρικτικά αλλά ταυτόχρονα να τις ενισχύει κάνοντας χρήση των υπηρεσιών και προιόντων τους. Αυτή η κοινωνική υποστήριξη τονίζεται γιατί πολλοί ξεκινούν κοινωνικά εγχειρήματα με την λογική της «παρέας», της ατομικότητας και της καταγγελίας της «μη συμμετοχής του κόσμου», μια σίγουρη επιλογή αποτυχίας. Τα κοινωνικά εγχειρήματα πρέπει να είναι μόνιμα και με συνεχή καμπάνια απευθυνόμενα στις δυνάμεις της κοινωνίας που θα τα αγκαλιάσουν, θα τα προωθήσουν, θα τα εμπλουτίσουν, θα τους δείξουν την σωστή κατεύθυνση.
Αυτή η κοινωνική υποστήριξη δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια πολιτική υποστήριξη στην ανάγκη μιας νέας κοινωνίας. Κι αυτό το πολιτικό γεγονός θα σπεύσουν πολλοί να το βάλουν στην δική τους ομπρέλλα – κι αν δεν μπορούν θα το καταδικάζουν σε κάθε ευκαιρία. Γι αυτό αναπόφευκτα η κοινωνική οικονομία θα πρέπει να έχει την δική της πολιτική έκφραση, όποια μορφή κι αν πάρει αυτή. Η φωνή της είναι δύσκολο να φτάσει δυνατή στα κέντρα εξουσίας και στον κόσμο, μιας και παρεμβάλλονται άλλες φωνές πιο δυνατές που κραυγάζουν «σβήστε την κοινωνική οικονομία, τα θέλουμε όλα εμείς» ή «η κοινωνική οικονομία είναι ο καπιταλισμός των φτωχών και η διαχείριση της μιζέριας τους». Στο χέρι των κοινωνικών συνεταιρισμών είναι να αποδείξουν το αντίθετο.
Ο Τάσος Νικολαδάκης είναι συντονιστής της ΕΚΠΟΙΖΩ Πάτρας και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης «Ανακυκλώνω στην πηγή».